Koszty związane z pozyskaniem inwestora typu Venture Capital i Private Equity

Przedsiębiorcy, którzy decydują się na pozyskanie kapitału od inwestorów zewnętrznych często, przed podjęciem takiej decyzji, nie analizują kosztów z tym związanych. Podejmując decyzję o nawiązaniu współpracy z inwestorem zewnętrznym właściciele firmy muszą liczyć się z szeregiem wydatków. Spowodowane są one koniecznością przygotowania dokumentacji na potrzeby podjęcia decyzji o inwestycji w wybrane przedsiębiorstwo. Związane są one również z analizą bieżącej sytuacji w przedsiębiorstwie już po dokonaniu inwestycji. Właściciel firmy przed rozpoczęciem poszukiwań potencjalnego inwestora powinien rozważyć koszty pieniężne oraz niepieniężne, które prezentuje wykres poniżej.

Wykres 1 Koszty pieniężne oraz niepieniężne związane z pozyskaniem inwestora

Źródło: opracowanie własne

Rozważanie na temat kosztów związanych z pozyskaniem inwestora rozpoczniemy od kosztów niepieniężnych, które często są pomijane w analizach dotyczących kosztochłonności procesu poszukiwania inwestora.

Przedsiębiorstwa decydujące się na finansowanie dalszej ekspansji kapitałem własnym pochodzącym z emisji akcji lub udziałów muszą poświęcić wiele zasobów na rzecz działań związanych z poszukiwaniem inwestora. Dla mniejszych przedsiębiorstw szczególnie odczuwalne jest zaangażowanie się zarządu w proces pozyskiwania kapitału. Wyłączenie członków zarządu i kluczowych pracowników z normalnego funkcjonowania tj. pozyskiwania kontrahentów, nadzorowania produkcji, prowadzenia badań rozwojowych itp. w przypadku niepowodzenia w poszukiwaniach inwestora może spowodować krótkie pogorszenie się sytuacji firmy. Sposobem na oszacowanie tych kosztów jest przybliżenie ilości czasu niezbędnego do przygotowania odpowiedzi na pytania zadawane przez doradców oraz potencjalnych inwestorów w procesie przygotowywania dokumentacji, czas poświęcony na spotkania i negocjacje warunków współpracy z inwestorami zainteresowanymi zaangażowaniem kapitałowym. W zależności od zakresu przygotowywanej dokumentacji oraz ilości podmiotów zainteresowanych dokapitalizowaniem przedsiębiorstwa pracownicy mogą poświęcić łącznie nawet powyżej 1000 roboczogodzin, co biorąc pod uwagę średnie miesięczne wynagrodzenie osób zajmujących stanowiska kierownicze i dyrektorskie w firmie[1] daje kwotę przekraczającą 60.000 złotych.

Kolejnym istotnym kosztem niepieniężnym jest ujawnienie zainteresowanym inwestorom informacji poufnych dotyczących działalności przedsiębiorstwa. Kolejny wykres przedstawia przykładowe źródła przewagi przedsiębiorstwa nad konkurentami.

Wykres 2 Przykłady źródeł przewag konkurencyjnych przedsiębiorstw

Źródło: opracowanie własne

Ujawnienie tak szczegółowych danych wymaga uprzedniego podpisania umowy o zachowaniu poufności zwanej NDA (ang. non-disclosure agreement NDA lub confidential disclosure agreement CDA). NDA zobowiązuje obie strony do zachowania poufności w związku ze współpracą zmierzającą do zaangażowania kapitałowego inwestora w spółkę przedsiębiorcy. W przypadku inwestorów finansowych ujawnienie tak szczegółowych informacji odnośnie przewag konkurencyjnych jest relatywnie mniej ryzykowne niż w przypadku inwestorów branżowych. Patrząc z perspektywy inwestora finansowego, który nie jest zaangażowany w spółkę będącą konkurentem do firmy poszukującej kapitał, dane odnośnie modelu biznesowego przedsiębiorstwa posłużą tylko do weryfikacji jakości dotychczasowego zarządzania spółką oraz perspektyw rozwoju przedsiębiorstwa. W przypadku inwestorów, których można uznać za konkurencję należy powziąć dodatkowe środki ostrożności szczególnie wobec specyficznej wiedzy przedsiębiorstwa, która z różnych powodów nie jest chroniona prawami autorskimi. Podobnie wygląda sprawa z informacjami na temat szczegółów warunków, na jakich spółka handluje z kontrahentami. Spółka może posiadać duże upusty lub marże, z których konkurencja często może nie zdawać sobie sprawy. W tym wypadku ujawnienie informacji rodzi ryzyko utraty znaczących przewag , co w sposób negatywny odbije się na wynikach finansowych spółki, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić do upadku firmy. W takiej sytuacji właścicielom upadłej spółki pozostaje dochodzenie swoich praw na drodze sądowej. Taki scenariusz niesie ze sobą jednak dodatkowe koszty dla właścicieli spółki.

Następną grupą kosztów są konsultacje z firmami doradczymi i przygotowanie dokumentów niezbędnych do pozyskania inwestora zewnętrznego. Wielu przedsiębiorców pozyskując kapitał decyduje się na przygotowanie kompletu dokumentacji we własnym zakresie. W przypadku przedsiębiorców nie posiadających doświadczenia w zakresie pozyskiwania kapitału decyzja o przygotowaniu dokumentów we własnym zakresie może sprawić, że potencjalni inwestorzy zrezygnują z rozpatrywania inwestycji jako wartej uwagi z powodu niewystarczającej jakości przygotowanej dokumentacji. Decydując się na współpracę z firmą doradczą warto wziąć pod uwagę czynniki takie jak:

• koszty usług doradczych w porównaniu do kapitału, jaki ma zamiar pozyskać spółka,
• doświadczenie podmiotu w przygotowywaniu dokumentacji,
• doświadczenie zespołu, który ma doradzać w przygotowywaniu dokumentacji.

Na koszty usług doradczych składają się zazwyczaj dwie składowe – opłata stała i zmienna tzw. succes fee (opłata od sukcesu). Opłata stała zależy od ilości dokumentów oraz ich szczegółowości. Wykres poniżej przedstawia dokumenty, które warto przygotować w procesie pozyskiwania kapitału od inwestorów zewnętrznych.

Wykres 3 Zakres przedmiotowy dokumentów przedstawianych inwestorom typu PE/VC

Źródło: opracowanie własne

Koszty przygotowania kompletu dokumentów zależą od czasu niezbędnego na ich przygotowanie oraz marki i kompetencji zespołu pracującego na zlecenie przedsiębiorcy. Poszukując odpowiedniego doradcy najlepiej zwrócić się do kilku podmiotów. Wśród potencjalnych współpracowników należy wymienić:

• firmy doradcze,
• kancelarie prawne,
• domy maklerskie,
• banki,
• instytucje otoczenia biznesu.

Na podstawie danych udostępnionych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości S.A., dotyczących Programu Innowacyjna Gospodarka poddziałanie 3.3.2 „Wsparcie dla MSP” można oszacować średni koszt przygotowania dokumentów niezbędnych do pozyskania inwestora zewnętrznego na blisko 300 tys. PLN. Statystyka obejmuje spółki, które poszukiwały finansowania na rynku niepublicznym oraz publicznym i przez to może nieco zawyżać koszty poszukiwania inwestora. 

Ostatnim składnikiem kosztów jest opłata od sukcesu, która określana jest jako procent od pozyskanego kapitału. Zarządy spółek poszukujących kapitał powinny dążyć do sytuacji, w której większa cześć wynagrodzenia doradców będzie uzależniona od wielkości pozyskanego przez przedsiębiorstwo kapitału. Taka forma wynagrodzenia w wysokim stopniu motywuje doradców do skutecznego działania, ponieważ ich wynagrodzenie rośnie wprost proporcjonalnie do wielkości kapitału pozyskanego przez przedsiębiorstwo. Wysokość succes fee uzależniona jest od następujących wypadkowych:

• zakres prac wykonywanych w ramach umowy przez doradcę,
• czas na realizację projektu,
• wysokość kapitału poszukiwanego przez spółkę,
• prawdopodobieństwo powodzenia projektu.

Stawki występujące na rynku są tajemnicą handlową firm doradczych, dlatego ciężko mówić o dokładnych wielkościach. Na podstawie doświadczeń autora stawki te wahają się w przedziale 3% do 15% w zależności od czynników wskazanych powyżej.

            Przedsiębiorca rozważając pozyskanie inwestora zewnętrznego powinien oszacować korzyści związane z pozyskaniem finansowania zewnętrznego oraz zastanowić się ile środków będzie w stanie poświęcić na wyszukanie takiego inwestora. W przypadku uznania, iż pozyskanie inwestora jest bardzo prawdopodobne, a koszty z tym związane nie wpłyną negatywnie na sytuację finansową spółki nawet jeśli nie znajdzie funduszu typu PE/VC zainteresowanego inwestycją  w przedsiębiorstwo, zarządzający powinni podjąć decyzję o rozpoczęciu prac nad pozyskaniem kapitału.

autor: Andrzej Babiarz